Puszcza Białowieska obfituje w śródleśne strumienie i rzeczki, na zdjęciu Łutownia (fot. Sebastian Bielak)

Puszcza Białowieska – królestwo leśnego żubra

Puszcza Białowieska to ogromny kompleks leśny położony na pograniczu Polski i Białorusi, przy czym polska część lasów stanowi 40% całości. Z powierzchnią wynoszącą 1500 km² współczesna puszcza jest pozostałością po dawnych, całkowicie naturalnych lasach rozciągających się na ogromnych obszarach w środkowo-wschodniej Europie. To właśnie tutaj znajduje się Białowieski Park Narodowy, który jest jednym z najstarszych parków narodowych w naszym kraju. Zamieszkuje go ponad 12 tys. różnych gatunków zwierząt, co stanowi jedną trzecią gatunków występujących w Polsce. Z powodu ogromnego bogactwa przyrody Puszcza Białowieska, jako jedyny obszar przyrodniczy Polski, została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Do początku XX w. decydującą rolę w rozwoju białowieskich lasów nie odgrywał człowiek, lecz przyroda dlatego cechą charakterystyczną tutejszych drzewostanów jest złożona, wielogatunkowa struktura oraz duże zróżnicowanie wiekowe wśród drzew. Przykładowo, na terenie ochrony ścisłej parku narodowego średni wiek drzew wynosi aż 130 lat! 

Zamieszkujący puszczę żubr europejski to największy dziko żyjący ssak Europy (fot. S. Bielak)

Żubr europejski uratowany od zagłady

Dominującymi typami lasu w białowieskiej puszczy są liściaste grądy oraz iglaste bory, przy czym tutejsze drzewostany tworzą głównie takie gatunki drzew, jak: świerk pospolity, sosna zwyczajna, olsza czarna oraz dąb szypułkowy. Białowieskie lasy są ostoją wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt, z których część to relikty lasów pierwotnych. Symbolicznym zwierzęciem, które jednoznacznie kojarzy się z Puszczą Białowieską jest żubr europejski. Jest to największy dziko żyjący ssak Europy, bowiem dojrzałe samce mogą mieć prawie dwa metry wysokości, trzy metry długości, ważyć ponad 900 kg i dziennie zjadać 40-60 kg pożywienia. Pomimo dużej masy żubr potrafi przeskoczyć przeszkodę o wysokości dwóch metrów, a na krótkim dystansie biec z prędkością 40 km/h. Niewiele brakowało, żeby wszystkie żubry żyjące niegdyś w Polsce zupełnie wyginęły, ale dzięki staraniom uczonych oraz miłośników przyrody udało się uratować te piękne stworzenia. Aktualnie w białowieskich lasach występuje największa na świecie populacja żubrów żyjących na wolności, która po polskiej stronie liczy 500 osobników.

Fragment ekspozycji leśnej kolejki wąskotorowej na Uroczysku Głuszec (fot. Sebastian R. Bielak)

Siemianówka oraz Leśna Kolejka Turystyczna

Na przełomie lat 80. i 90. XX w. na obrzeżach Puszczy Białowieskiej wybudowano zaporę ziemną, którą spiętrzono wodę płynącą w Narwi. W ten sposób powstał duży, ale płytki zbiornik retencyjny Siemianówka, zwany również Jeziorem Siemianowskim. Co prawda powierzchnia zalewu sięga ponad 32 km², ale przy średniej głębokości wody wynoszącej 2,5 m maksymalna pojemność zbiornika to zaledwie 80 mln m³. Ze względu na urozmaiconą linię brzegową oraz dużą powierzchnię Siemianówka stała się nie tylko ciekawym obiektem rekreacyjnym, ale również jedną z największych w regionie ostoi wędrownego ptactwa wodno-błotnego. Zupełnie inną atrakcją Puszczy Białowieskiej jest Turystyczna Kolejka Leśna. Jej historia sięga I wojny światowej, w czasie której Niemcy wywozili z tutejszych lasów ogromne ilości drewna. Powstało wtedy 360 km torowisk, niezbędna infrastruktura oraz potężny tabor, co było jednym z największych przedsięwzięć kolejnictwa wąskotorowego w Europie. Po II wojnie światowej w granicach Polski pozostało 180 km torów, z czego aktualnie wykorzystuje się zaledwie 10%. Białowieska kolejka przestała być użytkowana gospodarczo pod koniec lat 80. XX w., po czym przekształcono ją w lokalną atrakcję turystyczną, z której rocznie korzysta kilkanaście tysięcy osób.